به نقل از «مهر»

در فقدان هنرمندی که سیاست را دوست نداشت/ خدمات مهم به فرهنگ آوازی

تاریخ انتشار: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۳۳۲۶۹

خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ سونامی مرگ بزرگان عرصه فرهنگ و هنر به موسیقی هم رسید و پس از درگذشت دراماتیک داریوش مهرجویی کارگردان پیشگام سینمای اندیشه محور ایران، ناقوس مرگ لاجرم برای یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین هنرمندان موسیقی این سرزمین به صدا درآمد؛ سفر ابدی یکی از بزرگ‌ترین آوازخوانان تاریخ موسیقی ایران و یکی از موثرترین و بهترین خوانندگانی که در گسترش فرهنگ آوازی موسیقی این سرزمین از هرآنچه در چنته داشت فروگذار نکرد و تبدیل به یکی از ستاره های کم نظیر موسیقی ایرانی شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از خوانندگان پروژه «گلها» که بخش اعظمی از شهرت خود را از آواز به دست آورد.

مرحوم علی اکبر گلپایگانی ملقب به «گلپا» ستاره ای در موسیقی ردیف دستگاهی ایران بود که گستره وسیعی از فعالیت های این هنرمند فقید مرهون تلاش های بی وقفه‌اش در رادیویی بود که بسیاری از شنوندگان کوچه و بازار که تعلق خاطری به برخی از دیدگاه های روشنفکرانه غلط روزگارشان نداشتند در بسیاری از اوقات پای جعبه بزرگ رادیویی می نشستند تا صدای خواننده محبوبشان اکبر گلپایگانی به گوششان برسد. هنرمندی ممتاز که در کنار رفیق و استادش مرحوم نورعلی خان برومند و بسیاری دیگر از هنرمندان نقش مهمی در ثبت یکی از مشهورترین ردیف های آوازی ایفا کرد و روشن کننده مسیری بود که از پس حضور تعداد اندکی از هنرمندان، موجب ارتقای جایگاه فرهنگ آوازخوانی در میان مردم شد و شرایطی را فراهم کرد تا بهترین و ماندگارترین ملودی های موسیقی از این هنرمند پیشگام در ذهن شنیداری مردم باقی بماند.

زنده یاد اکبر گلپایگانی دهم بهمن ماه سال ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. این هنرمند در سال ۱۳۱۸ بود که پس از ورود به دبستان فرهنگ به عنوان قاری قرآن مدرسه برگزیده شد و از این پس بود که به فراگیری مقدمات آواز و خوانندگی موسیقی ایرانی پرداخت. او پس از نقل مکان از محله «تکیه زرگرها» به خیابان آبشار و ثبت نام در کلاس چهارم ابتدایی در دبستان «اقبال» با جهانگیر ملک از هنرمندان شاخص موسیقی ایرانی به فراگیری موسیقی پرداخت. روندی که علاوه بر موسیقی به شکل جالب توجهی با ورزش فوتبال ممزوج شد و در سال ۱۳۲۴ بود که با ثبت نام اکبر در دبیرستان بدر سرچشمه او به عضویت تیم فوتبال باشگاه تهران جوان در رده سنی نوجوانان به مربی گری حسین فکری درآمد و حتی با این تیم باشگاهی توانست عنوان قهرمانی تهران را نیز در سال ۱۳۲۵ کسب کند.

این هنرمند اما همچنان به موسیقی به گونه ای دیگر نگاه می کرد و از پس همین آموزها و دیدگاه ها بود که در سال ۱۳۲۶ در اولین تجربه شرکت در یک گروه کُر به رهبری ایرج گلسرخی، به حضورش در موسیقی شکل جدی تری داد و ماجرا را به سمتی هدایت کرد که به واسطه پیشینه آوازی و آموزشی خود در حوزه تعزیه خوانی حتی به عنوان بازیگر نیز فعالیتی در یک نمایش به کارگردانی شاپور قریب را در سال ۱۳۲۶ تجربه کند. مسیری که اگرچه با آینده آموزشی او به واسطه حضور در مدرسه نظام به سال ۱۳۲۷ منافات زیادی داشت اما موجب شد تا به دلیل علاقه مندی های زیاد این هنرمند مستعد در همان جا به عضویت انجمن موسیقی این مرکز نظامی درآید. شرایطی که موجبات آغاز دوستی اش با حسین خواجه امیری (ایرج)، جمشید مشایخی و دیگران شد.

وی در ادامه مسیری که برای خود انتخاب کرده بود، پس از طی مراحل ابتدایی آموزش موسیقی نزد پدرش حسین گلپایگانی که به او حسین بلبل هم می گفتند با حسن یکرنگی از شاگردان اقبال السطان آشنا شد و در محضر او به فراگیری جدی موسیقی ایرانی به ویژه خوانندگی پرداخت. فرصتی که به واسطه حضور اکبر و دیگر رفیقانش هم برای استاد حسن که فلج بود، فرصت ارزشمندی را پدید آورد و هم موجب شد تا اکبر گلپایگانی به فراگیری گوشه های غریب و مهجور موسیقی ایرانی بپردازد.

آشنایی اکبرِ جوان با نورعلی برومند از استادان پیشروی موسیقی ایرانی به واسطه کمک های علی تجویدی به عنوان یکی دیگر از پیشگامان موسیقی ایران در سال ۱۳۳۰ فصل جدیدی از فعالیت های گلپایگانی در عرصه موسیقی به حساب می آمد. مسیری که موجب پیوند مستحکی میان او و مرحوم نورعلی خان برومند شد که توانست نقش ممتازی در ارتقای درجه هنری اکبر گلپایگانی ایفا کند. مسیری که هم موجب ایجاد رفاقتی مستحکم تر بین استاد و شاگرد و هم راه گشای فضایی شد که این هنرمند به واسطه آن توانست با هنرمندانی درجه یک و ممتازی چون ابوالحسن صبا، طاهرزاده، اسماعیل ادب خوانساری، عبدلله دوامی، محمد ایرانی مجرد و یوسف فروتن در سال ۱۳۳۱ آشنا شود. چارچوبی که حتی با ورودش به دانشگاه افسری در سال ۱۳۳۲ متوقف نشد و وی همچنان قدرتمندانه به فعالیت در عرصه موسیقی به ویژه خوانندگی ادامه داد.

این استمرار و تلاش بود که موجب شد وی به سال ۱۳۳۵ همراه با نورعلی برومند و علی اصغر بهاری پروژه ای در موسیقی آوازی ایران را برای یونسکو تولید و اجرا کرده و آن را در قالب یک صفحه بزرگ در بازار منتشر مرحوم اکبر گلپایگانی هنرمندی بود که در ابعاد مختلف می توان به بررسی آنچه در پیشینه فعالیت های هنری اش مشاهده می شود، پرداخت؛ مسیری که قطعا مانند زندگی هرشخصی با چالش هایی هم همراه بوده است اما بی تردید نمی توان نقش موثر او و هم نسلانش را برای انتقال فرهنگ آوازخوانی در کف خیابان نادیده گرفت کند. شرایطی که از پس حضورش در دانشکده نقشه برداری در سال ۱۳۳۶ مقدمه آغاز فصل تازه ای از فعالیت های «گلپا» در موسیقی شد. شرایطی که به سال ۱۳۳۷ با دعوت داود پیرنیا سرپرست و مبتکر برنامه تاریخی «گل ها» او را وارد یک جریان مهم کرد و بالاخره زمان آن رسید که در اول فروردین سال ۱۳۳۸ علی اکبر گلپایگانی به عنوان یک خواننده ناشناس و جوان به اجرای قطعه ای آوازی بدون ساز با شعر حافظ بپردازد و پس از آن در سوم فروردین همان سال اولین آواز با ساز او با شعری از بیژن ترقی و ملودی مرتضی محجوبی و پرویز یاحقی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

مسیری که آغازگر فعالیت های مهم و موثر او در حوزه خوانندگی بود و باعث شد تا به واسطه آثار متعدد و پرمخاطبی که با همراهی بزرگان موسیقی تولید می کند، هر روز بر شهرت و آوازه او میان مردم به واسطه خلاقیت، نبوغ، توانمندی و تیزهوشی که در جهت آشناسازی مخاطب با موسیقی ایرانی داشت، افزون تر شود.

ضبط اولین صفحه شخصی موسیقی در سال ۱۳۳۹، ضبط چهار صفحه و سفر به آمریکا با همراهی فرهنگ شریف در سال ۱۳۴۰، تدریس موسیقی ایرانی در دانشگاه USLE آمریکا به همراه فرهنگ شریف در سال ۱۳۴۰ به مدت سه ماه، اجرای کنسرت در لندن و هلند به سال ۱۳۴۰، ازدواج با گلرخ گرایلی در سال ۱۳۴۶، اجرای کنسرت در کویت همراه با فرهنگ شریف و امیرناصر افتتاح در سال ۱۳۴۸، بازی در فیلم سینمایی «حنجره طلایی» به کارگردانی مهدی میثاقیه در سال ۱۳۴۸، اجرای کنسرت در لندن با حبیب الله بدیعی در سال ۱۳۵۰، اجرای برنامه در مجموعه «رویال دایان لندن» در سال ۱۳۵۲، اجرای کنسرت در آمریکا با فریدون حافظی نوازنده تار در سال ۱۳۵۵، برگزاری کنسرت در افغانستان با همراهی احمدظاهر خواننده معروف افغانستانی و اجرای کنسرت در پاکستان و هندوستان به سال ۱۳۵۵ از جمله فعالیت های مرحوم اکبر گلپایگانی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بود. فعالیت هایی که هریک دربرگیرنده خاطرات و روایت های متعددی است که این هنرمند پیشگام موسیقی ایرانی در گفت‌وگوها و مصاحبه های مختلف به آن اشاراتی داشته است.

فعالیت های این خواننده پیشگام موسیقی ایرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا مدت ها متوقف شد. شرایطی که برای او دربرگیرنده چالش ها، حاشیه ها و اتفاقات جالب توجهی بود که وی طی سال های اخیر در مصاحبه ها و گفت‌وگوهای متعددی که با روزنامه نگاران و خبرنگاران مطرح حوزه موسیقی داشته اشاره هایی به آن‌ کرده است. مسیری پرفراز و نشیب که در برگیرنده گفته ها و ناگفته های زیادی در حیات هنری مرحوم گلپایگانی بود و از او هنرمندی ساخت که شاید بتوان از او غیر از لقب «مرد حنجره طلایی موسیقی ایران» به عنوان «مخزن الاسرار موسیقی ایرانی» در دوره معاصر یاد کرد چرا که طی دوران فعالیتش در عرصه موسیقی با شرایطی مواجه شد که دوستان و یاران نزدیک او می دانند دربرگیرنده چه داستان ها و قصه هایی بود؛ قصه هایی که به طور حتم در حافظه تاریخ فرهنگ و هنر این سرزمین باقی می ماند و مملو از حرف هایی است که درباره آن ساعت ها می توان مطلب نوشت.

البته اکبر گلپایگانی در سال ۱۳۷۳ بود که در آمریکا کنسرت هایی را برگزار کرد و مدتی بعد هم میزبان مخاطبان خود در لندن طی سال ۱۳۷۸ بود. مسیری که بعدها از سال ۱۳۸۲ به بعد منجر به تولید آلبوم «مست عشق» با آهنگسازی فضل الله توکل و تدوین تهمورس پورناظری، «عقیق» به آهنگسازی فضل الله توکل و تدوین تهمورس پورناظری، «روی برگی بنویس عشق» با آهنگ و تنظیم علی تجویدی و فضل الله توکل، «موی سپید» به آهنگسازی فضل الله توکل و «دل ای دل»، «بزم عاشقان»، «چرا عاشق نباشم»، «قدر محبت» شد. شرایطی که اگرچه به دلایل مختلف موقعیت‌های مستمری را برای برگزاری کنسرت توسط گلپایگانی فراهم نکرد اما دربرگیرنده مسائل و حواشی مختلفی بود که می توان از جهات مختلفی روی آن تمرکز کرد.

به هر ترتیب سال های پایانی عمر پربار اکبر گلپایگانی او را تبدیل به هنرمندی خانه نشین، مهجور اما همچنان محبوب در بین طرفداران موسیقی کرده بود، هنرمندی که با تمام اختلاف نظرها و نقدهایی که به اوضاع و احوال جامعه پیرامونی خود داشت، همواره تلاش می کرد تا از سیاست و سیاست پیشگی به دور باشد و در اعتلای فرهنگ آوازی ایران از هیچ حمایتی دریغ نکند. مسیری پر فراز و نشیب که برخی از ناگفته های این راه پرپیچ و خم را می توان در گزاره های رسانه ای که درباره وی منتشر شده مورد کنکاش و جستجو قرار داد. شرایطی که حتی در کتاب «گنجینه گلپا» به نویسندگی مسیح سام خانیان نیز می توان به مطالعه آن پرداخت تا درباره آنچه از گلپا می خواهیم بیشتر بدانیم به اطلاعات وسیع‌تری نیز دست پیدا کنیم.

مرحوم اکبر گلپایگانی هنرمندی بود که در ابعاد مختلف می توان به بررسی آنچه در پیشینه فعالیت های هنری اش مشاهده می شود، پرداخت؛ مسیری که قطعا مانند زندگی هرشخصی با چالش هایی هم همراه بوده است. اما بی‌تردید نمی‌توان نقش موثر او و هم نسلانش را برای انتقال فرهنگ آوازخوانی در کف خیابان نادیده گرفت. شرایطی که نشات گرفته از شناخت دقیق او از روحیات مردمی بود که به شدت با موسیقی ایرانی عجین بودند و منتظر فرصتی بودند تا به واسطه صدای با کیفیتی چون گلپا، حال و هوای متفاوتی را تجربه کنند.

کد خبر 5930566 علیرضا سعیدی

منبع: مهر

کلیدواژه: اکبر گلپایگانی موسیقی ایرانی شب آواز ایرانی تئاتر ایران هنرمندان تئاتر فیلم کوتاه موزه هنرهای معاصر تهران تئاتر شهر موسیقی ایرانی کنسرت موسیقی متیو پری نقاشی موسیقی پاپ تماشاخانه ایرانشهر تالار وحدت فیلم سینمایی فیلم سرهنگ ثریا اکبر گلپایگانی اجرای کنسرت موسیقی ایرانی فضل الله توکل موسیقی ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۳۳۲۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وزیر ارشاددرگذشت عیسی بخشی از بزرگان موسیقی خراسان را تسلیت گفت

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای خراسان شمالی ؛ در متن پیام محمدمهدی اسماعیلی آمده است: شادروان حاج عیسی قلی پور که نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران در پرونده داشت، سینه اش لبریز از روایات، حکایات و اشعاری بود که زلالی مذهب، عشق، عرفان، حماسه و احساس را تجلی می‌بخشید.

این پیام افزوده است: دیدار با این هنرمند فقید و شنیدن هنر روح بخش او از بیادماندنی‌ترین خاطرات اینجانب در سفر به خراسان شمالی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد با نکوداشت نام و یاد این هنرمند فقید، درگذشت این هنرمند را به جامعه هنری ایران اسلامی، هنرمندان خراسان شمالی، خانواده آن مرحوم تسلیت گفت.

 عیسی قلی پور مشهور به عیسی بخشی، هنرمند موسیقی مقامی، خواننده و نوازنده دوتار و از آخرین بازماندگان بخشی‌های کرمانج شمال خراسان ۱۴ اردیبهشت ماه پس از تحمل یک دوره بیماری سرطان در بجنورد دارفانی را وداع گفت.

وی ۱۱ آبان سال ۱۳۲۱ در روستای سلاخی بجنورد در خانواده‌ای هنرمند متولد شد، استاد قلی پور در کنار پدرش (سلیمان) که یکی از بخشی‌های قدیمی و دوتارنواز بوده است، پرورش یافت، سپس نزد حسن یزدانی مشهور به حسن بخشی، یادگیری‌های خود را در زمینه موسیقی نواحی خراسان کامل کرد.

قلی پور خواننده گویش‌های ترکی بجنوردی، کرمانجی، فارسی و ترکمنی، بیش از شصت سال خنیاگر نغمه‌های مختلف خراسانی و آیین‌های مذهبی منطقه شمال خراسان بود.

وی در جشنواره‌های متعددی شرکت کرد و کسب مدال و دیپلم افتخار در چهارمین جشنواره موسیقی فجر با گویش کرمانجی از افتخارات این هنرمند فقید است.

این هنرمند گواهینامه درجه یک هنری را سال ۱۳۹۵ از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی دریافت کرد و سال ۱۳۹۸ اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی نخستین کاشی ماندگار در بجنورد را بر سردر منزل عیسی قلی پور نصب کرد.